علائم اخماس قرآنعلائم اخماس قرآن به نشانه‌های دال بر پایان هر پنج آیه و آغاز پنج آیه دیگر اطلاق می‌شود. ۱ - پیشینه اخماس قرآنعلاوه بر دسته بندی آیات قرآن در قالب سوره ، جزء و حزب ، آیات را به دلیل برخی از کاربردهای خاص، در دسته‌های پنج و ده تایی نیز تنظیم می‌کنند. نقطه شروع دسته‌های پنج تایی و ده تایی، ابتدای هر سوره است. از سده‌های نخست اسلام برای نشان دادن هر پنج آیه و در پایان آن، کلمه «خمس» یا حرف «خ» قرار می‌دادند. گاهی نیز از حرف «هـ» که به حساب جمل (حساب حروف ابجد) نشانه عدد «۵» است استفاده می‌کنند. ۲ - اختلاف قاریان در کلمه خمساز آن جا که درباره بعضی از آیات میان قاریان اختلاف است، در موارد اختلاف، کلمه «خمس» معمولا برای نشان دادن پنج آیه به اعتقاد قاریان کوفه است. ولی برای نشان دادن توافق یا اختلاف قاریان در تعیین پنج آیه ، از رموز دیگری نیز به شرح ذیل استفاده شده است: خک: نشان پنج آیه نزد قاریان کوفه؛ خب: نشان پنج آیه نزد قاریان بصره ؛ خکب: نشان پنج آیه به اتفاق قاریان کوفه و بصره («خ» حرف اول خمس، «ک» حرف اول کوفی و «ب» حرف اول بصری). [۱]
رامیار، محمود، تاریخ قرآن، ص۵۴۳.
[۲]
موسوی دزفولی، تاج الدین، حصن الامان فی تجوید القرآن، ص۱۳۷.
[۴]
حجتی، محمد باقر، پژوهشی در تاریخ قرآن کریم، ص۴۸۳.
[۵]
بیگلری، حسن، سرالبیان فی علوم القرآن، ص۲۵۸-۲۵۹.
۳ - عناوین مرتبطشماره آیات ؛ رموز شماره آیات . ۴ - پانویس
۵ - منبعفرهنگنامه علوم قرآنی، برگرفته از مقاله «علائم اخماس قرآن». |